Δρόμοι παλιοί

Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα κάτω απ' τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά κάμε να σ' ανταμώσω κάποτε φάσμα χαμένο του τόπου μου κι εγώ Ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ κρατώντας μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζω κανένα κι ούτε κανένας κι ούτε κανένας με γνώριζε με γνώριζε

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Ποίηση: Μανώλης Αναγνωστάκης Ερμηνεία: Μαργαρίτα Ζορμπαλά Από το δίσκο "Μπαλάντες" (1975)

                                                       Εικόνα: Old streets of Saltaire Village

Επηρεασμένος ακόμα από τη βραδιά στο Ηρώδειο.

Περιμένοντας τον Γκοντό

"Δεν κλαίει πια. Πήρατε σεις τη θέση του, κατά κάποιον τρόπο. Η ποσότης των δακρύων αυτού του κόσμου είναι αμετάβλητη. Για καθέναν που αρχίζει να κλαίει, κάπου κάποιος άλλος σταματάει. Το ίδιο γίνεται και με το γέλιο. Ας μην κακολογούμε λοιπόν την εποχή μας, δεν είναι αθλιότερη από τις προηγούμενες. Αλλά ούτε βέβαια και να την εκθειάζουμε. Είναι αλήθεια, ωστόσο, ότι ο πληθυσμός έχει αυξηθεί"

Σάμουελ Μπέκετ, Περιμένοντας τον Γκοντό, 1949.

Η αλήθεια όμως;

Ο Ορειβάσιος ήταν ο προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Ιουλιανού και άνθρωπος εμπιστοσύνης.

Η ερώτηση στην Πυθία ήταν σαφής.

«Ποιος είναι ο καλύτερος δυνατός τρόπος, για να αναβιώσει το μαντείο των Δελφών;»

Ο Ιουλιανός πίστευε πως ο θεός Απόλλωνας είχε μάθει τις προσπάθειές του να αναβιώσει την αρχαία θρησκεία και… όλο και κάποιο καλό λόγο θα είχε να στείλει στους ανθρώπους μέσω της ιέρειάς του.

Η πραγματικότητα όμως ήταν σκληρή.

«Πέστε του βασιλιά: γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη».

Ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας υποτίθεται πως προφήτεψε το τέλος όχι μόνο του ιερού των Δελφών αλλά και ολόκληρου του αρχαιοελληνικού κόσμου.

Η λέξη "υποτίθεται" προσδιορίζει το ρήμα "προφήτεψε" και όχι το αντικείμενο της προφητείας, το οποίο ήταν και δεδομένο.

Γιατί δεν προφήτεψε;

1.    Too Good to be true: Η συγκεκριμένη ιστορική πληροφορία εμφανίζεται αρκετά ελκυστική, αφού κάνει τα γεγονότα να μοιάζουν με σκηνές κινηματογραφικής υπερπαραγωγής, όμως πώς είναι δυνατόν όλοι οι προηγούμενοι χρησμοί να ήταν λακωνικοί, δυσνόητοι, αινιγματικοί και διφορούμενοι, ενώ ο τελευταίος να μας προκύπτει λαλίστατος, σαφέστατος και ξεκάθαρος;

2.   Κοίτα ποιος μιλάει: Οι ιστορικοί που διασώζουν τη συγκεκριμένη ιστορική πληροφορία είναι κατά πολύ μεταγενέστεροι των γεγονότων.

Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Φιλοστόργιος γεννήθηκε πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Ιουλιανού, ενώ ο βυζαντινός χρονογράφος Γεώργιος Κεδρηνός έζησε κοντά 7 αιώνες αργότερα. Και οι δυο ήταν μοναχοί.

3.    Κοίτα ποιος μιλάει 2: Το ίδιο ανακριβής θα πρέπει να θεωρηθεί και η ιστορική πληροφορία πως ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας ήταν άλλος: «Θα έρθει η μέρα που ο Φοίβος θα επιστρέψει και θα μείνει για πάντα». Η πολυθρύλητη απάντηση των εθνικών θα ήταν κι αυτή μια πολύ ωραία σκηνή σε χολυγουντιανή ταινία για το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου.

4.    Η αλήθεια όμως; Μήπως η δεδομένη πραγματικότητα έπρεπε να εμφανιστεί στις καρδιές των ανθρώπων και ως οριστική;

Πανελλήνιες

Σήμερα η συνάδελφος που η κόρη της δίνει Πανελλήνιες ήταν αγχωμένη. Και σήμερα. 

"Μην το καταλάβει το παιδί", της είπα.

"Δεν το καταλαβαίνει", μου απάντησε "αλλά εγώ έτσι νιώθω".

Κι εγώ έτσι ένιωθα. Μπορεί σωστά μπορεί λάθος. Και... έγραψα το παρακάτω κείμενο για το TheMamagers τότε... τον μακρινό Μάιο του 2016.

Μου φαίνεται πως πέρασαν αιώνες...

Το κείμενο

Με αφορμή έναν πίνακα...

«Η Ελλάς ευγνωμονούσα», 1858, Θεόδωρος Βρυζάκης

Με αφορμή τον πίνακα που είδαμε στην Εθνική Πινακοθήκη στο Ναύπλιο, την πολύ ωραία ξενάγηση και τις απορίες των παιδιών...

1.      1.  Πώς απεικονίζεται το ένδοξο παρελθόν;

Α.  Η Ελλάδα ως αρχαία κόρη, πάνω σε ένα σύννεφο, υπερυψωμένη και κυρίαρχη στο κέντρο του πίνακα.

Β. Ο δωρικός ναός πίσω της.

2.       2. Πώς απεικονίζονται η νίκη και η απελευθέρωση;

Α. Δάφνινο στεφάνι στα ξέπλεκα μαλλιά της,

Β. πατά τις σπασμένες αλυσίδες των δεσμών της

3.       3. Με ποιον τρόπο η Ελλάδα εμφανίζεται ως προστάτιδα;

Τα  χέρια της είναι απλωμένα δεξιά κι αριστερά σε μια συμβολική κίνηση εναγκαλισμού, όπως στη μεταβυζαντινή ζωγραφική η Παναγία του ισχυρού μανδύα, η οποία έχει απλωμένο τον μανδύα της κάτω από τον οποίο βρίσκουν προστασία οι πιστοί.

4.      4.  Πώς δηλώνεται ο πλατύς ορίζοντας;

Με τα ανοιχτά χέρια και τα βουνά.

5.       5. Ποια η σχέση του πίνακα με την Ιστορία;

Οι πιστοποιημένες ταυτότητες όλων εκείνων που περιβάλλουν ως πιστοί τη νέα Ελλάδα.

6.     6.   Πώς γνωρίζει ο ζωγράφος τα πραγματικά πρόσωπα των «πιστών» της Νέας Ελλάδας;

Από τις λιθογραφίες των αγωνιστών και φιλελλήνων που εξέδωσε σε τεύχη ο στρατιωτικός Karl Krazeisen στο Μόναχο.

7.       7. Είναι τελικά αυτοί  οι «πιστοί» οι υπεράνθρωποι ήρωες;

Μόνη ηρωίδα είναι η Ελλάδα.

8.       8. Ποιο το νόημα των νομισμάτων μπροστά στα πόδια της Ελλάδας;

«Πιστοί» της Ελλάδας είναι όχι μόνο όσοι πολέμησαν για αυτήν αλλά και όσοι πρόσφεραν και προσφέρουν τις περιουσίες τους, προκειμένου να ξεπληρωθούν τα χρέη της.

9.       9. Αν ο πίνακας ήταν στίχος, ποιος θα ήταν;

«Ω παιδιά μου,
ορφανά μου,
σκορπισμένα εδώ κι εκεί» του Ρήγα Βελεστινλή

Η "δημόσια Ιστορία" αφορμή...

Για τα ιστορικά γεγονότα δε μιλάμε μόνο στις επετείους. Η Ιστορία δεν είναι δωμάτιο χωρίς γωνίες. Η ιστορική αφήγηση δεν είναι πια υποχρεωμένη να διώξει το συναίσθημα. Αυτό που μας έμαθαν να αποκαλούμε στο Πανεπιστήμιο ως «δημόσια Ιστορία» μπορεί να γίνει η αφορμή, για να ενδιαφερθούν τα παιδιά για τη «σχολική Ιστορία».

«Κύριε, ένας Τούρκος ήταν καλός και έσωσε τη γιαγιά μου από βέβαιο θάνατο και κάποιοι άλλοι ήταν κακοί».

Ιστορία δεύτερη

Η γιαγιά της μαμάς μου, η προγιαγιά μου δηλαδή, η Αφέντρα Κεφαλίδου, ήταν από τα Κοτύωρα του Εύξεινου Πόντου. Είναι το αρχαίο όνομα της πόλης στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Σήμερα τη λένε Ορντού. Η μαμά μου θυμάται ακόμα τις διηγήσεις της. Περιέγραφε η προγιαγιά μου τον τρόμο που ένιωσαν όλοι στα Κοτύωρα όταν έμαθαν ότι οι Τούρκοι θα πήγαιναν στο χωριό τους. Μέσα σε λίγες ώρες παντού φωτιά, νεκροί άνθρωποι, παιδιά, κραυγές! Ένας Τούρκος γείτονας έκρυψε την προγιαγιά μου και τη μαμά της σε μια σπηλιά και μετά τις πήγε σε ένα καράβι κι έφυγαν για την Ελλάδα.

Μια μικρή ιστορία που θυμάται η μαμά μου για τον προπάππο μου είναι στην ίδια εποχή με την προηγούμενη. Οι Τούρκοι εκβίαζαν και απειλούσαν Έλληνες να κόψουν δέντρα και να τα κουβαλήσουν στην πλατεία που εκεί φτιάχνανε κρεμάλες για τους Έλληνες.

Φώτης Παναγιωτόπουλος