"Goodbye Lenin" - "Πτώση"

Το «Goodbye Lenin» παρακολουθεί την προσπάθεια του νεαρού Alexander Kerner να προστατέψει την ευαίσθητη μητέρα του από ένα μοιραίο σοκ. Η Christiane Kerner, μία φανατική οπαδός του SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) παθαίνει έμφραγμα, όταν βλέπει το γιο της να συλλαμβάνεται σε μια αντικυβερνητική διαδήλωση και πέφτει σε κώμα λίγο πριν πέσει το Τείχος. Συνέρχεται μετά από 8 μήνες, αλλά πολύ εξασθενημένη και οι γιατροί συνιστούν πως θα πρέπει να μην υποστεί νέο σοκ, άρα δεν πρέπει να μάθει πως το αγαπημένο της έθνος της Ανατολικής Γερμανίας δεν υπάρχει πια πουθενά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα λόγια του σκηνοθέτη Wolfgang Becker:
«Πολλοί Ανατολικογερμανοί έχουν ακόμα ένα κόμπλεξ κατωτερότητας. Πώς να συμφιλιωθούν με το παρελθόν τους; Με την ιστορία τους; Είναι δύσκολο γι' αυτούς να πουν "Είχα μια υπέροχη παιδική ηλικία γιατί οι γονείς μου μ' αγαπούσαν και εγώ αγαπούσα τους γονείς μου. Το πρώτο μου φιλί ήταν τέλειο, όπως και η πρώτη φορά που έκανα έρωτα. Έχω υπέροχες αναμνήσεις αν και όλα αυτά συνέβησαν σε μια χώρα που ήταν μια "feelgood" δικτατορία". Η ταινία είναι νομίζω μια αξιοπρεπής κηδεία σ' όλα αυτά. Άγγιξε ένα ευαίσθητο σημείο. Δεν είναι μια ταινία για την επανένωση. Είναι μια ταινία για την σχέση ανάμεσα σε μια μητέρα και ένα γιο. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις την αληθινή κατάσταση στη Ανατολική Γερμανία για να αντιληφθείς το χιούμορ της ταινίας. Η ταινία είναι μια θλιμμένη κωμωδία. Η κωμωδία είχε πάντοτε μια σοβαρή βάση. Οι άνθρωποι με τους οποίους γελάμε, δεν αισθάνονται την ανάγκη να γελάσουν, ενώ εμείς το κοινό πρέπει να γελάσουμε. »[1]

Ο διάλογος που έχει ανοίξει ανάμεσα στους Γερμανούς και το παρελθόν τους με σκοπό τη συγκρότηση της νέας εθνικής τους ταυτότητας θα συνεχιστεί.

Με τις τελευταίες αγωνιώδεις ημέρες του Χίτλερ, που κατέληξαν στην αυτοκτονία του τον Απρίλιο του 1945 ασχολείται η ταινία "Η Πτώση" (Der Untergang) του γερμανού σκηνοθέτη Oliver Hirschbiegel, που δεν συγκαλύπτει, δεν αποσιωπά, δεν ξεχνάει την πραγματική φύση του καθεστώτος και ενδιαφέρεται για την ιστορική ακρίβεια.
Το καλογραμμένο και ιστορικά ακριβές σενάριο της ταινίας βασίστηκε σε δύο βιβλία: το «Inside Hitler's Bunker: The Last Days of the Third Reich» του Joachim Clemens Fest αλλά και στο βιβλίο που γράφτηκε από την πραγματική γραμματέα του Χίτλερ, Traudl Junge "Bis zur letzten Stunde".[2]
Θα μπορούσαμε να μείνουμε στη φράση του J.H. Plumb πως «το παρελθόν γίνεται το θέατρο της ζωής», και να αρκεστούμε σε μία πρώτη ερμηνεία αυτών των ταινιών, σύμφωνα με την οποία η ζωή δεν είναι μόνο τύχη, δοκιμασίες και αστάθεια, αλλά στο τέλος το κακό βρίσκει τη συμφορά που του αξίζει και ο δίκαιος ανταμείβεται. [3]
Σε ένα δεύτερο επίπεδο όμως, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μία ιστορία των συναισθημάτων, των νοοτροπιών και των ιδεών που εξελίσσεται μέσα στα κουβάρια του σελιλόιντ και αποτυπώνει αυτό το κλίμα έντασης στη σύγχρονη Γερμανία. Από τη μια, η νέα δεξιά, που αυτοδιαφημίζεται ως η «γενιά του 89» με την εκστρατεία της «ενάντια στη λήθη» να θέλει να εμφανίσει τη Γερμανία και τους Γερμανούς ως τα αληθινά θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και από την άλλη φωνές που επαναλαμβάνουν τη φράση του Thomas Mann: «η Δύση χρειάζεται μια ευρωπαϊκή Γερμανία και όχι μια γερμανική Ευρώπη». [4]
Ο λόγος - στις ταινίες, όπως και στα κόμικς – μπορεί να είναι βαθιά πολιτικός και κοινωνικά στρατευμένος αλλά όχι πια λιανοπωλητής των ιδεολογιών, τις οποίες φέρει γραμμένες στο ίδιο του το σώμα. Τις προβάλλει μ’ ένα κλείσιμο του ματιού στο θεατή, που πρέπει να είναι υποψιασμένος να το διακρίνει στο φευγαλέο της στιγμής που ο δημιουργός θα αφήσει να διαφανεί το πρόσωπό του.[5]

[1] http://www.cinephilia.gr/2003/goodbye.htm
[2] http://www.sek-ist.gr/662/14.htm
[3] J.H. Plumb, Ο θάνατος του παρελθόντος, μτφρ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Μεταίχμιο, Αθήνα 2006.σ.58
[4] Richard Wolin, Η γοητεία του ανορθολογισμού. Το ειδύλλιο της διανόησης με το φασισμό και το μεταμοντερνισμό, μτφρ. Μαρία Φιλιππακοπούλου, Πόλις, Αθήνα 2007,σ. 233, 236
[5] Σκαρπέλος Γιάννης,, Ιστορική μνήμη και ελληνικότητα στα κόμικς, Κριτική, Αθήνα 2000, σελ.60