Μακρόνησος

Μια εικόνα χίλιες λέξεις. Μακρόνησος. Κάποτε τόπος μαρτυρίου. Βασανιστήρια, εικονικές εκτελέσεις, απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης. Τη δεκαετία του 1970 ήθελαν να κάνουν το νησί αεροδρόμιο και να το ενώσουν με το Λαύριο. Από το 1989 'εχει κηρυχθεί "ιστορικός τόπος" κι από τότε ρημάζει σαν να ήταν η "έρημη χώρα" του Έλιοτ, η "πεθαμένη γη" που βγάζει μόνο ρίγανη και θυμάρι. Είναι η "Οδός Αβύσσου αριθμός 0" του Λουντέμη. Είναι τα τρία γράμματα που είδε ο Ρίτσος "γραμμένα μ' ασβέστη στη ραχοκοκαλιά της", όταν έρχονταν με το καράβι, στριμωγμένοι οι κρατούμενοι "ανάμεσα στους μπόγους και στις υποψίες" τους. Είναι οι αρτοκλίβανοι, το διοικητήριο, το υπαίθριο θέατρο και τα μνημεία. Το "σύρμα" και η χαράδρα με τους τρελούς. Ο άντρας που υψώνει το χέρι εδώ και η γυναίκα που απαντά απέναντι στο Λαύριο. Είναι η εγκατάλειψη όλη μαζεμένη σε αυτό το γυμνό δέντρο που είδα κατηφορίζοντας προς το πλοίο. Και πίσω η θάλασσα του Κούνδουρου, του Μίκη, του Κατράκη, του Βέγγου, του Αγγουλέ, του Λειβαδίτη, του Λουντέμη και τόσων άλλων μέσα από τα μάτια του Ρίτσου: "Κι η θάλασσα του Αιγαίου είταν γαλάζια όπως πάντοτε πολύ γαλάζια, μόνο γαλάζια".

Βαρσοβία (η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά)

Για όλο τον κόσμο η Πολωνία είναι η χώρα που γνώρισε τη μεγαλύτερη καταστροφή σε ανθρώπινες ζωές και κτίρια κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ταυτόχρονα είναι η χώρα με τις καταπράσινες πεδιάδες, τα μικρά και χαριτωμένα χωριουδάκια καθώς και τις πόλεις με τα επιβλητικά μνημεία, τους ναούς και τα πολύχρωμα σπιτάκια άλλων εποχών. Για μένα η Πολωνία είναι η χώρα που ήθελα πάντα να επισκεφτώ και συγκεκριμένα το ταξίδι που πάντα οργάνωνα (και πάντα κάτι τύχαινε για να το αναβάλω) ήταν: Βαρσοβία, Κρακοβία, αλατωρυχεία, Άουσβιτς. Τον Φεβρουάριο του 2020 πήγα στο Γκντανσκ, ενώ ταυτόχρονα σχεδίαζα (για μια ακόμη φορά) τις λεπτομέρειες του ταξιδιού για Κρακοβία που θα πραγματοποιούσα (έτσι πίστευα) το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς. Επέστρεψα από το Γκντανσκ με την εμπειρία μιας παραμυθένιας πόλης, αλλά ο κόσμος είχε αλλάξει. Δεν επιτρέπονταν οι μετακινήσεις και τα όνειρα οπότε τα σχέδια (για μια ακόμη χρονιά) έμειναν στο χαρτί. Τέλος ο πρόλογος. 21 Ιουνίου, τέσσερα χρόνια μετά την εμφάνιση της πανδημίας, απογευματάκι προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο της Βαρσοβίας που πήρε το όνομά του από τον Φρεντερίκ Σοπέν, έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του ρομαντισμού στη μουσική. Το 1810 γεννήθηκε στη Ζελαζόβα Βόλα, 50 περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Βαρσοβίας και το 1830 έφυγε για πάντα από την Πολωνία. Αρχικά για συναυλίες στη Βιέννη, ξέσπασε όμως στο μεταξύ επανάσταση στην Πολωνία κατά της τσαρικής εξουσίας με αποτέλεσμα ο Σοπέν να μην ξαναγυρίσει ποτέ πίσω στην πατρίδα του μέχρι τον θάνατό του το 1849. Τα πρώτα βήματα ακολουθούν το πλήθος. Πολωνοί και τουρίστες πηγαίνουν προς τον ωραιότερο δρόμο της πόλης, ίσως και της χώρας. Είναι η Nowy Świat, που σημαίνει «Νέος Κόσμος» κι εδώ υπάρχουν τα ωραιότερα αξιοθέατα. Σπίτια, ναοί, παλάτια, πάρκα, αγάλματα και μνημεία, όλα βγαλμένα από μια άλλη εποχή υπάρχουν στη «βασιλική διαδρομή» που ξεκινάει από το Ανάκτορο Βιλάνοβ ως Aleje Ujazdowskie, συνεχίζει ως Nowy Świat, στο «μακρύτερο εστιατόριο της πόλης» καθώς εδώ έχουν μαζευτεί όλες σχεδόν οι γαστρονομικές επιλογές της πόλης και καταλήγει ως Krakowskie Przedmieście στο Βασιλικό Κάστρο. Η παλιά πόλη, η οποία αν και γνώρισε ανυπολόγιστες καταστροφές στους πολέμους και κυρίως στον Β΄ Παγκόσμιο, ανακατασκευάστηκε όπως ήταν σύμφωνα με πίνακες ζωγραφικής και φωτογραφίες. Κανείς δε θα πιστέψει πως είναι μόλις 80 ετών. Τα σημαντικότερα αξιοθέατα είναι: • η πλατεία του Κάστρου με τη Στήλη του Σίγκμουντ, σήμα κατατεθέν της πόλης και το πρώτο κοσμικό μνημείο με τη μρφή στήλης στη σύγχρονη ιστορία. Το χάλκινο άγαλμα του βασιλιά κρατάει στο ένα χέρι σπαθί και στο άλλο σταυρό. Η κολόνα είναι κορινθιακού ρυθμού, όπως άλλωστε και πολλές ακόμη σε διάφορα μέγαρα της πόλης. Ο Σίγκμουντ Γ΄ ήταν ο βασιλιάς που το 1596 μετέφερε την πρωτεύουσα από την Κρακοβία στη Βαρσοβία και δικαιωματικά οι κάτοικοι της πόλης τον έχουν ψηλά. • το Βασιλικό Κάστρο, που χτίστηκε το 1598 και ήταν η επίσημη έδρα της πολωνικής μοναρχίας. Καταστράφηκε αλλεπάλληλες φορές από σουηδικά, γερμανικά και ρωσικά στρατεύματα • το άγαλμα του αρχιτέκτονα που ανακατασκεύασε την παλιά πόλη με σεβασμό σε αυτό που ήταν πριν ισοπεδωθεί • το αστρολογικό ρολόι που σε κάθε αλλαγή της ώρας παίζει μουσική • τα μεσαιωνικά τείχη στο Φρούριο Μπάρμπικαν που χωρίζουν την Παλαιά από την Νέα Πόλη • η πλατεία της Αγοράς με τη Γοργόνα, που ο θρύλος λέει πως έμεινε στην όχθη του ποταμού κοντά στην Παλιά Πόλη, οι ψαράδες άκουσαν το τραγούδι της και την ερωτεύτηκαν. Ένας πλούσιος έμπορος τη φυλάκισε, όμως οι ψαράδες άκουσαν τα κλάματά της και την ελευθέρωσαν. Από τότε πήρε σπαθί, ασπίδα κι αλίμονο σε όποιον θέλει να κάνει κακό στην παλιά πόλη και τους κατοίκους της. • ο Καθεδρικός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που ξεκίνησε ως παρεκκλήσιο του κάστρου τον 13ο αιώνα για να ισοπεδωθεί όπως άλλωστε και ολόκληρη η πόλη το 1944 από τους Ναζί και να ανοικοδομηθεί (όπως ολόκληρη η παλιά πόλη) με μεγάλη πιστότητα σε αυτό που ήταν πριν την καταστροφή. • ο Ιησουίτικος ναός της Παναγίας των Χαρίτων δίπλα του, που ιδρύθηκε από τον βασιλιά Σιγμούνδο Γ΄ και ξεχωρίζει για τη θύρα της με τα γλυπτά του Igor Mitoraj. • το σπίτι που γεννήθηκε η Μαρία Κιουρί, η πιο φημισμένη γυναίκα της εποχής της εκεί πίσω στο γύρισμα του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, η οποία μετέτρεψε τη λατρεία της για την Πολωνία σε όνομα χημικού στοιχείου, αφού έδωσε στο μεταλλοειδές με ατομικό αριθμό 84, το οποίο η ίδια ανακάλυψε το 1898, το όνομα «Πολώνιο» • τα στενά δρομάκια, με αγάλματα, χαριτωμένες λεπτομέρειες και περίτεχνες προσόψεις σπιτιών, έτοιμα να φιλοξενήσουν τα πλάνα κάποιας ταινίας που αναφέρεται σε εποχές πριν τον 19ο αιώνα. Κοιτάζω τον χάρτη και σχεδιάζω διαδρομές. Το Μνημείο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας στην Πλατεία Κρατσίνσκι, το πιο σημαντικό μεταπολεμικό μνημείο της πόλης είναι αφιερωμένο στην εξέγερση των κατοίκων της Βαρσοβίας που κράτησε από την 1 Αυγούστου 1944 έως; τις 2 Οκτωβρίου. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών αλλά και μετά την εξέγερση το 90% των κτιρίων της πόλης καταστράφηκαν. Το μνημείο βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο όπου 5.000 στρατιώτες και πολίτες της Βαρσοβίας, μετά από σκληρές μάχες με τους Γερμανούς, κατόρθωσαν να διαφύγουν μέσα από τους υπονόμους της πόλης. Το προεδρικό μέγαρο με το έφιππο άγαλμα του πρίγκιπα Jozef Poniatowski, που έγινε στρατάρχης των Ναπολεόντιων Πολέμων μπροστά. Είναι η επίσημη κατοικία του αρχηγού του Πολωνικού κράτους. Εδώ έδωσε την πρώτη του συναυλία ο Σοπέν σε ηλικία 8 ετών. Στον δρόμο μας τεράστια πάρκα, όπως το Saxon Gardens με το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τα 14 παγκάκια του Σοπέν διάσπαρτα στην πόλη, σε σημεία που συνδέονται με τη ζωή του συνθέτη. Αν πατήσεις ένα κουμπί, για 30 δευτερόλεπτα ακούγονται ήχοι από έργα του Σοπέν. Το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, όπου φοίτησε ο Σοπέν, ο ναός του Τιμίου Σταυρού όπου στο εσωτερικό του φυλάσσεται η καρδιά του. Ο ίδιος ο συνθέτης θέλησε το σώμα του να θαφτεί στο Παρίσι, όπου έμεινε για μεγάλο διάστημα και στη Βαρσοβία η καρδιά του, εκεί που ήταν η πατρίδα του. Περπατώ κι αυθόρμητα τραγούδα τον στίχο από ένα τραγούδι του Νικόλα «η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά»… Το Μουσείο Σοπέν που από το 1953 στεγάζεται στο Παλάτι Οστρόγκσι και μας εκπλήσσει ευχάριστα όχι μόνο με τα εκθέματα αλλά και με τον σύγχρονο τρόπο που αυτά προβάλλονται στον επισκέπτη. Χειρόγραφες παρτιτούρες συνδυάζονται με τα μουσικά έργα που μπορείς να ακούσεις, αν απλά ανοίξεις ένα συρτάρι, γλυπτές απεικονίσεις του συνθέτη, το πρώτο του πιάνο, γκραβούρες που αφηγούνται τα ταξίδια του και όλη του η ζωή σε μια ιστορική γραμμή από το 1810 έως το 1849. Η Πολωνική Ακαδημία Επιστημών στο Παλάτι Στάσιτς με το Μνημείο του Νικόλαου Κοπέρνικου μπροστά. Ένας ακόμη διάσημος Πολωνός, ο οποίος διατυπώνοντας το ηλιοκεντρικό μοντέλο του σύμπαντος ανέτρεψε τον επιστημονικό τρόπο σκέψης της εποχής του,. Το πάρκο Lazienki με το Βασιλικό Θέατρο (Old Orangery), το παλάτι Myslewicki, το παλάτι στο νησί, τους Βασιλικούς Κήπους και το Μνημείο Chopin στην είσοδο. Η βόλτα στις όχθες του Βιστούλα και απέναντι στην παραμελημένη, υποβαθμισμένη και για κάποιους πιο καλλιτεχνική Praga με τα σημάδια στους τοίχους από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μην ξεχάσω τα απομεινάρια του Γκέτο της Βαρσοβίας σε μια περιοχή σήμερα γεμάτη ουρανοξύστες, το Παλάτι του Πολιτισμού και της Επιστήμης που οι ντόπιοι ονομάζουν «Τούρτα» και είναι δώρο του Στάλιν τη δεκαετία του 50 και ήταν τότε ο ψηλότερος πύργος ρολογιού στον κόσμο και τις τοπικές μπύρες μικρών ζυθοποιείων, φθηνές και εύγευστες αλλά και τα pierogi, τα πολωνικά ζυμαρικά, γεμιστά με ό,τι μπορείς να φανταστείς, από κρέας, μανιτάρια ή σπανάκι μέχρι φράουλες, βατόμουρα και κεράσια. Ο ταξιτζής, που μας πήγε πίσω στο αεροδρόμιο την τελευταία μέρα, ξεκίνησε τη συζήτηση για τον καιρό. «Είναι δύσκολο να τα βάλεις με ζέστη 30 βαθμών», λέει. Του απαντάμε πως επιστρέφουμε Αθήνα και χαμογελάει.

Κι ύστερα έπιασε να βρέχει...

Στο πρώτο σύννεφο το μυαλό σου πίσω. Κατέβηκες για πρωινό, η θάλασσα λάδι. Δοκίμασες από τον μπουφέ λίγο από όλα με τη σκέψη πως κάποια στιγμή, απαραίτητα πριν το μεσημέρι, θα έπρεπε να έχεις χωνέψει, να ρίξεις μερικές βουτιές στη θάλασσα, να ξαναφάς, να κοιμηθείς κι όλο αυτό το ντόμινο σωριαζόταν εύκολα με μια μπουκιά ομελέτα παραπάνω. Τα χελιδονάκια είχαν τη φωλιά τους πάνω ακριβώς από το κεφάλι σου, τα μικρά τσίριζαν ότι πεινάνε όσο έβλεπαν μαζί τη μητέρα τους, κελαηδούσαν ότι τους λείπει όποτε εκείνη έβγαινε για ψώνια. Λέμε τώρα. Και μετά βουτιές, βουτιές, βουτιές, βόλτες, βόλτες, βόλτες, ξενοιασιά. Και μετά το σύννεφο έφυγε... Κοίταξες καλύτερα έτσι όπως ξεθόλωναν όλα και σου φάνηκε πως άκουσες τη μουσική στις ελληνικές ταινίες, όταν το όνειρο τελειώνει, όταν όλα είναι χειρότερα και σου μένει ένα ανόητο χαμόγελο και μια αδιόρατη αίσθηση πως κάτι καλό έφυγε και... κάτι σου λείπει... Κι ύστερα έπιασε να βρέχει...

Στο Κάστρο των Ιωαννίνων

Στα Γιάννενα κάθε Αύγουστο ζω σαν τον Μπιλ Μάρεϊ τη «μέρα της μαρμότας». Όπως στην ταινία ξανά και ξανά χωρίς να το θέλω κάνω τα ίδια και τα ίδια. Να παρκάρω σε ένα σημείο κοντά στα αξιοθέατα για να έχω εύκολη έξοδο προς Εγνατία, μη χαθώ, μια βόλτα στην καστροπολιτεία, να θυμηθούμε να φάμε γλυκό ή να πιούμε ποτό στο καφενεδάκι μετά την πύλη του Αγίου Γεωργίου (ε, δε θα κάνουμε και διαφήμιση), βόλτα στη λίμνη, φωτογραφίες, φωτογραφίες, φωτογραφίες και μετά κάπου να φάμε. Τα γυρνάμε όλα, όμως αυτά που μας αρέσουν είναι γεμάτα και καταλήγουμε κάθε χρόνο στο ίδιο: ένα εστιατόριο που μοιάζει με στοά και είναι απέναντι από τον εξωτερικό περίβολο, αλλά όνομα δε λέω, είπαμε διαφήμιση δεν κάνουμε. Φέτος όμως αν και μπήκαμε πάλι από την πύλη του αγίου Γεωργίου, δεν προχωρήσαμε ευθεία, αλλά πήραμε το δρομάκι που προχωράει παράλληλα με το τείχος. Συναντήσαμε το Ασλάν Τζαμί, σπίτια, στενά δρομάκια και μετά το Ιτς Καλέ, το οποίο πιστεύω πως είναι το πιο όμορφο μέρος μες στο κάστρο. Είχα πάρα πολλά χρόνια να δω όλα αυτά τα μέρη. Άρχισα να ψάχνω σε βιβλία και στο διαδίκτυο και να γράφω εντυπώσεις και πληροφορίες: 1. Το κάστρο των Ιωαννίνων είναι το πιο αρχαίο βυζαντινό κάστρο, αφού η οχύρωση ήταν στα πλαίσια του σχεδίου του Ιουστινιανού. 2. Την εποχή του Αλή πασά ήταν το μεγαλύτερο διοικητικό κέντρο ολόκληρης της ελληνικής χερσονήσου. 3. Εκεί πέρασε όλη του τη ζωή ο Αλή πασάς. 4. Τέσσερα είναι τα τμήματα του κάστρου: ο εξωτερικός περίβολος, η ακρόπολη με το Ασλάν Τζαμί, η ακρόπολη με το Ιτς Καλέ και η Καστροπολιτεία, δηλαδή η παλαιά πόλη των Ιωαννίνων 5. Ιτς Καλέ στα τουρκικά θα πει «εσωτερικό κάστρο» και σήμερα θεωρείται όχι άδικα το πιο ζωντανό αρχαιολογικό πάρκο της Ηπείρου. 6. Στο Ιτς Καλέ βρίσκονταν τα ανάκτορα του Αλή πασά. 7. Εκεί και ο οικογενειακός τάφος του, ένα κιγκλίδωμα που θυμίζει μικρό σπιτάκι και κλείνει τον χώρο στον οποίο βρίσκεται το ακέφαλο σώμα του Αλή (σαν θρίλερ ακούγεται) αλλά και της πρώην συζύγου ονόματι Ουμ Γκιουλσούμ Χανούμ ή πιο απλά Εμινέ καθώς και της εγγονής του Αϊσέ. Πίστευα πως για μια φορά γλίτωσα τη «μέρα της μαρμότας», όμως και πάλι έφαγα στο ίδιο εστιατόριο κι όταν μετά έψαξα να βγω στην Εγνατία πάλι «χάθηκα στη μετάφραση» των πινακίδων (άλλη ταινία του Μπιλ Μάρεϋ) και παρά λίγο να βρεθώ στον παλιό δόμο Γιάννενα – Μέτσοβο, αλλά είδα την πινακίδα για Λιγκιάδες κι αμέσως έκανα αναστροφή για την άλλη μεριά της λίμνης. Ευτυχώς για καλή μου τύχη ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ήταν στα πέναλτι με αποτέλεσμα η πόλη των Ιωαννίνων να ξενυχτά και να παραγγέλνει πίτσες και σουβλάκια. Χάρη στις οδηγίες των ντελιβεράδων που έτρεχαν πέρα δώθε να προλάβουν τις παραγγελίες αλλά βρήκαν τον χρόνο κι είχαν την καλοσύνη να εξηγήσουν και σε μένα τον άσχετο τι σημαίνουν οι πινακίδες και γιατί το Google Maps τρελάθηκε, κατάφερα και βρήκα τελικά την Εγνατία. Φτάσαμε στο χωριό μου πολύ αργά, πρέπει να ήταν μιάμιση μετά τα μεσάνυχτα. Κουρασμένοι αλλά γεμάτοι εμπειρίες. Λίγο ζαλισμένοι όμως από το ταξίδι με τη μηχανή του χρόνου. Όχι, σ’ αυτή την ταινία δεν έπαιζε ο Μπιλ Μάρεϋ.Έτσι νομίζω δηλαδή.

Ανακοίνωση για τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου

Αγαπητοί γονείς, σας ενημερώνουμε ότι: Τη Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2020: Το σχολείο θα παραμείνει κλειστό λόγω της εορτής του πολιούχου Αγίου Δημητρίου της ενορίας μας. Την Τρίτη 27 Οκτωβρίου 2020: οι μαθητές όλων των τάξεων θα έρθουν στο σχολείο στις 08.15, θα πραγματοποιηθεί η γιορτή για την 28η Οκτωβρίου 1940 σε κάθε τμήμα του σχολείου και στη συνέχεια οι μαθητές όλων των τάξεων ( Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε’ και Στ’) θα αποχωρήσουν στις 09.30. Οι μαθητές που παρακολουθούν το Ολοήμερο Πρόγραμμα συμμετέχουν στις εκδηλώσεις του σχολείου και αποχωρούν με τους άλλους μαθητές.

12 Οκτωβρίου 1944

12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη Η λευτεριά φτερουγίζει πάνω από την Αθήνα. Μετά από 1.264 μέρες φασιστικής σκλαβιάς. «Μπήκα άθελά μου στο ρυθμό που επικρατούσε γύρω μου. Τι κάναμε δηλαδή; Μα απλό πράγμα: χαιρόμαστε και δεν ξέραμε πώς να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας […] Τώρα μας ενδιέφερε να ζήσουμε τη μεγάλη μέρα» (Κώστας Παράσχος, Η απελευθέρωση)

... και η καρδία δε γηράσκει ποτέ

Στο βιβλίο του "Ηθικός τρίπους" 

ο Ρήγας τυπώνει με κεφαλαία γράμματα 

την επιγραμματική φράση του Marmontel, 

την οποία θεωρεί πολύ σημαντική:

«Ο ιερός της πατρίδος έρως εμφωλεύει εις την καρδίαν 

και η καρδία δε γηράσκει ποτέ».

Μαθήματα Ιστορίας (Γ1, Δ1, Δ2, ΣΤ2)

Καλησπέρα σε όλους.

Δυστυχώς σήμερα δεν ήταν καλή μέρα ούτε για το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο ούτε για το webex.

Σας στέλνω τις εργασίες για τα επόμενα μαθήματα:

Πέμπτη 7/5: Δ1 & Δ2

Τρίτη 12/5: Γ1 & Στ2 

Θέλω να ενημερώνεστε όποτε αυτό είναι εφικτό από το eclass, στο οποίο ανεβάζω κάθε φορά αναλυτικές οδηγίες για τις εργασίες σας.

Επίσης στα "Έγγραφα" υπάρχουν όλες οι εργασίες που έχω βάλει συν τα βιβλία αλλά και ενδιαφέροντα πολυμέσα.

Για όποια απορία έχετε, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου με μήνυμα στο eclass.

Με αγάπη ο δάσκαλός σας

Γιώργος Γιώτης

Για την Δ΄ τάξη: https://eclass.sch.gr/courses/9050123110/
Για την Γ1΄ τάξη: https://eclass.sch.gr/courses/9050123112/
Για την Στ2΄ τάξη: https://eclass.sch.gr/courses/9050123101/

"Άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης"

Μια φωτογραφία στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας υπήρξε η έμπνευση.
Ο Ρίτσος κλείνεται για δυο μερόνυχτα στη σοφίτα του και γράφει τον "Επιτάφιο"
"Θεσσαλονίκη. Μάης τοῦ 1936.
Μιὰ μάνα, καταμεσὶς τοῦ δρόμου,
μοιρολογάει τὸ σκοτωμένο παιδί της.
Γύρω της καὶ πάνω της, βουΐζουν καὶ σπάζουν τὰ κύματα τῶν διαδηλωτῶν - τῶν ἀπεργῶν καπνεργατῶν.
Ἐκείνη συνεχίζει τὸ θρῆνο της".

Τον Ιούνιο εκδίδεται το ποίημα σε 10.000 αντίτυπα.

16 Αυγούστου 1936: Έχουν μείνει 250 αντίτυπα, τα οποία καταστρέφονται στο μαζικό κάψιμο των "αντεθνικών" βιβλίων στους στύλους του Ολυμπίου Διός, στο Πασαλιμάνι, στον Λευκό Πύργο και σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.
Τα βιβλία είχαν κατασχεθεί από βιβλιοπωλεία, δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και άλλους χώρους.

1959: Ο Μίκης το έχει μελοποιήσει, ο Χατζηδάκις το έχει ενορχηστρώσει με τη φωνή της Μούσχουρη, αλλά το αποτέλεσμα δεν αρέσει ούτε στον Μίκη ούτε στον Ρίτσο.
Στη συνέχεια ο Μίκης επιλέγει τη φωνή του Μπιθικώτση και την εκτέλεση του Χιώτη.
Ο Ρίτσος δεν ενθουσιάζεται.
Μετά από καιρό όμως θα αλλάξει γνώμη:
"Ήμουν λάθος! Ακριβώς εκεί ο Επιτάφιος συνάντησε τους απλούς ανθρώπους. Κι εκείνοι του δόθηκαν με τη σειρά τους. Κατάλαβαν το ποίημα. Το έκαναν δικό τους!"

1821

1821- March_2017 - AΦΙΕΡΩΜΑ... by Zangogiannis Nasos on Scribd

ΠΤΥΧΕΣ 1821 by peter2gr on Scribd

Θεόδωρος Δημοσθ. Παναγόπουλ... by Elias Taf on Scribd

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩ... by Olympia Gr on Scribd

Φιλαδελφέως Αλεξάνδρου, Οι ... by Yannis on Scribd

Η αληθινή ιστορία της Επανά... by orestis123 on Scribd

Η αληθινή ιστορία της Επανά... by orestis123 on Scribd

Ελλήνων Ιστορικά τ.10. 1821... by kats61 on Scribd

οι ήρωες της Ελληνικής επαν... by Το σχολικό παρεάκι on Scribd