Για όλο τον κόσμο η Πολωνία είναι η χώρα που γνώρισε τη μεγαλύτερη καταστροφή σε ανθρώπινες ζωές και κτίρια κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ταυτόχρονα είναι η χώρα με τις καταπράσινες πεδιάδες, τα μικρά και χαριτωμένα χωριουδάκια καθώς και τις πόλεις με τα επιβλητικά μνημεία, τους ναούς και τα πολύχρωμα σπιτάκια άλλων εποχών.
Για μένα η Πολωνία είναι η χώρα που ήθελα πάντα να επισκεφτώ και συγκεκριμένα το ταξίδι που πάντα οργάνωνα (και πάντα κάτι τύχαινε για να το αναβάλω) ήταν: Βαρσοβία, Κρακοβία, αλατωρυχεία, Άουσβιτς. Τον Φεβρουάριο του 2020 πήγα στο Γκντανσκ, ενώ ταυτόχρονα σχεδίαζα (για μια ακόμη φορά) τις λεπτομέρειες του ταξιδιού για Κρακοβία που θα πραγματοποιούσα (έτσι πίστευα) το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς. Επέστρεψα από το Γκντανσκ με την εμπειρία μιας παραμυθένιας πόλης, αλλά ο κόσμος είχε αλλάξει. Δεν επιτρέπονταν οι μετακινήσεις και τα όνειρα οπότε τα σχέδια (για μια ακόμη χρονιά) έμειναν στο χαρτί.
Τέλος ο πρόλογος. 21 Ιουνίου, τέσσερα χρόνια μετά την εμφάνιση της πανδημίας, απογευματάκι προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο της Βαρσοβίας που πήρε το όνομά του από τον Φρεντερίκ Σοπέν, έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του ρομαντισμού στη μουσική. Το 1810 γεννήθηκε στη Ζελαζόβα Βόλα, 50 περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Βαρσοβίας και το 1830 έφυγε για πάντα από την Πολωνία. Αρχικά για συναυλίες στη Βιέννη, ξέσπασε όμως στο μεταξύ επανάσταση στην Πολωνία κατά της τσαρικής εξουσίας με αποτέλεσμα ο Σοπέν να μην ξαναγυρίσει ποτέ πίσω στην πατρίδα του μέχρι τον θάνατό του το 1849.
Τα πρώτα βήματα ακολουθούν το πλήθος. Πολωνοί και τουρίστες πηγαίνουν προς τον ωραιότερο δρόμο της πόλης, ίσως και της χώρας. Είναι η Nowy Świat, που σημαίνει «Νέος Κόσμος» κι εδώ υπάρχουν τα ωραιότερα αξιοθέατα. Σπίτια, ναοί, παλάτια, πάρκα, αγάλματα και μνημεία, όλα βγαλμένα από μια άλλη εποχή υπάρχουν στη «βασιλική διαδρομή» που ξεκινάει από το Ανάκτορο Βιλάνοβ ως Aleje Ujazdowskie, συνεχίζει ως Nowy Świat, στο «μακρύτερο εστιατόριο της πόλης» καθώς εδώ έχουν μαζευτεί όλες σχεδόν οι γαστρονομικές επιλογές της πόλης και καταλήγει ως Krakowskie Przedmieście στο Βασιλικό Κάστρο.
Η παλιά πόλη, η οποία αν και γνώρισε ανυπολόγιστες καταστροφές στους πολέμους και κυρίως στον Β΄ Παγκόσμιο, ανακατασκευάστηκε όπως ήταν σύμφωνα με πίνακες ζωγραφικής και φωτογραφίες. Κανείς δε θα πιστέψει πως είναι μόλις 80 ετών. Τα σημαντικότερα αξιοθέατα είναι:
• η πλατεία του Κάστρου με τη Στήλη του Σίγκμουντ, σήμα κατατεθέν της πόλης και το πρώτο κοσμικό μνημείο με τη μρφή στήλης στη σύγχρονη ιστορία. Το χάλκινο άγαλμα του βασιλιά κρατάει στο ένα χέρι σπαθί και στο άλλο σταυρό. Η κολόνα είναι κορινθιακού ρυθμού, όπως άλλωστε και πολλές ακόμη σε διάφορα μέγαρα της πόλης. Ο Σίγκμουντ Γ΄ ήταν ο βασιλιάς που το 1596 μετέφερε την πρωτεύουσα από την Κρακοβία στη Βαρσοβία και δικαιωματικά οι κάτοικοι της πόλης τον έχουν ψηλά.
• το Βασιλικό Κάστρο, που χτίστηκε το 1598 και ήταν η επίσημη έδρα της πολωνικής μοναρχίας. Καταστράφηκε αλλεπάλληλες φορές από σουηδικά, γερμανικά και ρωσικά στρατεύματα
• το άγαλμα του αρχιτέκτονα που ανακατασκεύασε την παλιά πόλη με σεβασμό σε αυτό που ήταν πριν ισοπεδωθεί
• το αστρολογικό ρολόι που σε κάθε αλλαγή της ώρας παίζει μουσική
• τα μεσαιωνικά τείχη στο Φρούριο Μπάρμπικαν που χωρίζουν την Παλαιά από την Νέα Πόλη
• η πλατεία της Αγοράς με τη Γοργόνα, που ο θρύλος λέει πως έμεινε στην όχθη του ποταμού κοντά στην Παλιά Πόλη, οι ψαράδες άκουσαν το τραγούδι της και την ερωτεύτηκαν. Ένας πλούσιος έμπορος τη φυλάκισε, όμως οι ψαράδες άκουσαν τα κλάματά της και την ελευθέρωσαν. Από τότε πήρε σπαθί, ασπίδα κι αλίμονο σε όποιον θέλει να κάνει κακό στην παλιά πόλη και τους κατοίκους της.
• ο Καθεδρικός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που ξεκίνησε ως παρεκκλήσιο του κάστρου τον 13ο αιώνα για να ισοπεδωθεί όπως άλλωστε και ολόκληρη η πόλη το 1944 από τους Ναζί και να ανοικοδομηθεί (όπως ολόκληρη η παλιά πόλη) με μεγάλη πιστότητα σε αυτό που ήταν πριν την καταστροφή.
• ο Ιησουίτικος ναός της Παναγίας των Χαρίτων δίπλα του, που ιδρύθηκε από τον βασιλιά Σιγμούνδο Γ΄ και ξεχωρίζει για τη θύρα της με τα γλυπτά του Igor Mitoraj.
• το σπίτι που γεννήθηκε η Μαρία Κιουρί, η πιο φημισμένη γυναίκα της εποχής της εκεί πίσω στο γύρισμα του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, η οποία μετέτρεψε τη λατρεία της για την Πολωνία σε όνομα χημικού στοιχείου, αφού έδωσε στο μεταλλοειδές με ατομικό αριθμό 84, το οποίο η ίδια ανακάλυψε το 1898, το όνομα «Πολώνιο»
• τα στενά δρομάκια, με αγάλματα, χαριτωμένες λεπτομέρειες και περίτεχνες προσόψεις σπιτιών, έτοιμα να φιλοξενήσουν τα πλάνα κάποιας ταινίας που αναφέρεται σε εποχές πριν τον 19ο αιώνα.
Κοιτάζω τον χάρτη και σχεδιάζω διαδρομές.
Το Μνημείο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας στην Πλατεία Κρατσίνσκι, το πιο σημαντικό μεταπολεμικό μνημείο της πόλης είναι αφιερωμένο στην εξέγερση των κατοίκων της Βαρσοβίας που κράτησε από την 1 Αυγούστου 1944 έως; τις 2 Οκτωβρίου. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών αλλά και μετά την εξέγερση το 90% των κτιρίων της πόλης καταστράφηκαν. Το μνημείο βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο όπου 5.000 στρατιώτες και πολίτες της Βαρσοβίας, μετά από σκληρές μάχες με τους Γερμανούς, κατόρθωσαν να διαφύγουν μέσα από τους υπονόμους της πόλης.
Το προεδρικό μέγαρο με το έφιππο άγαλμα του πρίγκιπα Jozef Poniatowski, που έγινε στρατάρχης των Ναπολεόντιων Πολέμων μπροστά. Είναι η επίσημη κατοικία του αρχηγού του Πολωνικού κράτους. Εδώ έδωσε την πρώτη του συναυλία ο Σοπέν σε ηλικία 8 ετών.
Στον δρόμο μας τεράστια πάρκα, όπως το Saxon Gardens με το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τα 14 παγκάκια του Σοπέν διάσπαρτα στην πόλη, σε σημεία που συνδέονται με τη ζωή του συνθέτη. Αν πατήσεις ένα κουμπί, για 30 δευτερόλεπτα ακούγονται ήχοι από έργα του Σοπέν. Το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, όπου φοίτησε ο Σοπέν, ο ναός του Τιμίου Σταυρού όπου στο εσωτερικό του φυλάσσεται η καρδιά του. Ο ίδιος ο συνθέτης θέλησε το σώμα του να θαφτεί στο Παρίσι, όπου έμεινε για μεγάλο διάστημα και στη Βαρσοβία η καρδιά του, εκεί που ήταν η πατρίδα του. Περπατώ κι αυθόρμητα τραγούδα τον στίχο από ένα τραγούδι του Νικόλα «η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά»…
Το Μουσείο Σοπέν που από το 1953 στεγάζεται στο Παλάτι Οστρόγκσι και μας εκπλήσσει ευχάριστα όχι μόνο με τα εκθέματα αλλά και με τον σύγχρονο τρόπο που αυτά προβάλλονται στον επισκέπτη. Χειρόγραφες παρτιτούρες συνδυάζονται με τα μουσικά έργα που μπορείς να ακούσεις, αν απλά ανοίξεις ένα συρτάρι, γλυπτές απεικονίσεις του συνθέτη, το πρώτο του πιάνο, γκραβούρες που αφηγούνται τα ταξίδια του και όλη του η ζωή σε μια ιστορική γραμμή από το 1810 έως το 1849.
Η Πολωνική Ακαδημία Επιστημών στο Παλάτι Στάσιτς με το Μνημείο του Νικόλαου Κοπέρνικου μπροστά. Ένας ακόμη διάσημος Πολωνός, ο οποίος διατυπώνοντας το ηλιοκεντρικό μοντέλο του σύμπαντος ανέτρεψε τον επιστημονικό τρόπο σκέψης της εποχής του,.
Το πάρκο Lazienki με το Βασιλικό Θέατρο (Old Orangery), το παλάτι Myslewicki, το παλάτι στο νησί, τους Βασιλικούς Κήπους και το Μνημείο Chopin στην είσοδο. Η βόλτα στις όχθες του Βιστούλα και απέναντι στην παραμελημένη, υποβαθμισμένη και για κάποιους πιο καλλιτεχνική Praga με τα σημάδια στους τοίχους από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μην ξεχάσω τα απομεινάρια του Γκέτο της Βαρσοβίας σε μια περιοχή σήμερα γεμάτη ουρανοξύστες, το Παλάτι του Πολιτισμού και της Επιστήμης που οι ντόπιοι ονομάζουν «Τούρτα» και είναι δώρο του Στάλιν τη δεκαετία του 50 και ήταν τότε ο ψηλότερος πύργος ρολογιού στον κόσμο και τις τοπικές μπύρες μικρών ζυθοποιείων, φθηνές και εύγευστες αλλά και τα pierogi, τα πολωνικά ζυμαρικά, γεμιστά με ό,τι μπορείς να φανταστείς, από κρέας, μανιτάρια ή σπανάκι μέχρι φράουλες, βατόμουρα και κεράσια.
Ο ταξιτζής, που μας πήγε πίσω στο αεροδρόμιο την τελευταία μέρα, ξεκίνησε τη συζήτηση για τον καιρό. «Είναι δύσκολο να τα βάλεις με ζέστη 30 βαθμών», λέει. Του απαντάμε πως επιστρέφουμε Αθήνα και χαμογελάει.
